Opublikowane: 2.12.2013 r.Teresa Podgórska 

Wg różnych źródeł w Polsce jest ok. 5 mln osób niepełnosprawnych. Liczba osób z uszkodzeniem wzroku przekracza 500 tysięcy. Według światowych danych szacuje się, że poważne zaburzenia widzenia występują u 1% populacji, a całkowita liczba osób niewidomych i  słabowidzących ulega stałemu zwiększaniu.

Przyjmuje się, że aż 80% informacji, docierających ze świata zewnętrznego, jest odbierane przez człowieka za pomocą analizatora wzrokowego.

Wzrok pełni zasadniczą rolę w poznawaniu rzeczywistości, zjawisk i przedmiotów. Jest wykorzystywany w codziennym życiu, w działalności praktycznej: od czynności samoobsługowych, związanych z toaletą, przygotowaniem i spożywaniem posiłków, po czynności związane z nauką i pracą.

Bardzo rzadko spotykamy osoby niewidome w przestrzeni  miejskiej, w miejscach gdzie się dzieje coś ciekawego. jeszcze rzadziej w plenerze, np. w lesie. Na pewno jest to spowodowane trudnością poruszania się w tej przestrzeni, ale czy tylko ? Współżyjemy ze sobą, ale mało o sobie wiemy. Jak funkcjonuje osoba niewidoma, czy korzysta, jak korzysta z dobrodziejstw postępu technicznego lub w jaki sposób funkcjonuje w społeczeństwie. W jakim stopniu ludzie pełnosprawni ułatwiają lub wręcz umożliwiają korzystanie z dobrodziejstw świata.

Osoby widzące często unikają kontaktu z niewidomymi, ponieważ  nie wiedzą jak zachować się w stosunku  do nich. Zdarza się, że sprawiamy osobom tym przykrość, popełniamy gafy, czujemy się skrępowani w ich obecności, i w efekcie unikamy z nimi kontaktu.

A czy osoby z problemami widzenia dążą do kontaktu z osobami widzącymi, czego od nich oczekują, jak ich traktuję.

Na te i wiele innych pytań mogli uzyskać odpowiedzi uczniowie którzy 18 listopada  2013 r. spotkali się w Zespole Szkół Ekonomiczno-Administracyjnych we Wrocławiu.

W grupie tej byli:

-  uczniowie Dolnośląskiego Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego nr 13 dla Niewidomych i Słabowidzących z ul. Kamiennogórskiej wraz opiekunami.

Byli to uczniowie Zasadniczych Szkół Zawodowych uczący się w zawodach

• Kucharz
• Mechanik – monter maszyn i urządzeń
•  Rękodzielnik wyrobów włókienniczych

Na kierunku Kucharz i Mechanik mogą uczyć się osoby słabowidzące a na kierunku Rękodzielnik również osoby niewidome.

Uczniowie Ci na co dzień borykają się nie tylko z dysfunkcją wzroku. Niektórzy są niepełnosprawni intelektualnie w stopniu lekkim.

- uczennice Liceum Ogólnokształcącego nr XII we Wrocławiu z ul. Orląt Lwowskich z  panią Dorotą Radłowską,

- gospodarze spotkanie uczniowie Zespołu Szkół Ekonomiczno-Administracyjnych we Wrocławiu.

Zaproszenie na spotkanie przyjęli przedstawiciele Fundacji Szansa Dla Niewidomych: pani Katarzyna Kowalską i pan Piotr Kijanowicz.

Inspiracją do tego spotkania były filmy  z audiodeskrypcją więc gośćmi specjalnymi byli pracownicy Studia Filmowego w Ośrodku Rozwojowo-Wdrożeniowym Lasów Państwowych w Bedoniu: pani Elżbieta Trzonek oraz panowie Tomasz Ogrodowczyk Michał Ogrodowczyk i Sławomir Skupiński.

Poznawanie rzeczywistości i zjawisk przez osoby niewidome odbywa się dzięki kompensacji, czyli zjawisku, polegającym na zastępowaniu uszkodzonych zmysłów innymi, sprawnie funkcjonującymi, głównie słuchem i dotykiem. Grupa pracowników z ORWLP w Bedoniu od pewnego czasu przybliża osobom niewidomym przyrodę, min. poprzez przygotowanie filmów z audiodeskrypcją.

Uczestnicy tego spotkania wspólnie uczestniczyli w projekcji jednego z filmów z audiodeskrypcją wyprodukowanych w studio w Bedoniu  „Dzika przyroda w sercu Europy” - filmu o przyrodniczym bogactwie polskich lasów, ze specjalnym komentarzem drugiego lektora opisującym osobom niewidomym to, co dzieje się w sferze obrazu. Film ten był nagradzany na festiwalach w kraju i za granicą.

Film oglądany był bez obrazu, tylko z dźwiękiem. Wszyscy uczestnicy zostali poproszeni dodatkowo o zamknięcie oczu, aby nie rozpraszać się i dać szanse zmysłowi słuchu i wyobraźni.

Po projekcji uczestnicy zostali poproszeni o  podzielenie się swoimi wrażeniami z filmu i mieli okazję porozmawiać z twórcami tego filmu.  Pan Tomasz Ogrodowczyk uchylił rąbka tajemnicy jak powstają filmy przyrodnicze, jak niełatwo jest filmować zwierzęta, jakie muszą stosować zabiegi i ile pracy wymaga po zgromadzeniu materiału filmowego skomponowanie filmu. Opowiedział też o tym skąd się zrodził pomysł i  jak powstają filmy z audiodeskrypcją.

Jak okazało się w trakcie rozmowy, każda z grup miała po obejrzeniu filmu inne odczucia. Osoby niewidome były bardzo zadowolone, film bardzo im się podobał, wszystko im się podobało, ponieważ było przystosowane do nich, audiodeskrypcja oceniona była bardzo dobrze i im nie przeszkadzała. Osoby widzące miały trochę inne odczucia – brakowało im obrazu, kiedy lektor opowiadał jak wygląda jakiś obiekt, roślina czy zwierzątko skupiały się aby to sobie wyobrażać, porównywać z tym co znają, jeszcze trudniej było, kiedy np. zwierzęta były nieznane i próbowały sobie stworzyć obraz z opisu lektora. Audiodeskrypcja rozpraszała ich i  trudno im było wytrwać z zamkniętymi oczami. Widać z tego jak jesteśmy ograniczeni w korzystaniu z naszym wszystkich zmysłów.

 Następnie nieśmiało zaczęła się rozwijać rozmowa na inne tematy.

Rozmowa ta pozwoliła oświadomić osobom widzącym, że ich koledzy są takimi sami młodymi ludźmi jak oni – mają marzenia, lubią się ładnie ubierać, są wrażliwi, uprawiają sport, oglądają telewizję, grają na komputerze, spotykają się ze znajomymi - najczęściej spędzają czas w swoim gronie lub z rodziną. Ci którzy mają „tylko” dużą wadę wzroku i jeszcze trochę widzą są bardziej samodzielni, Ci którzy nie widzą są zdani na pomoc innych osób – rodzeństwa czy rodziców, a z tym bywa różnie.  Dowiedzieliśmy się, że niektórzy z nich mieszkają we Wrocławiu i codziennie dojeżdżają do szkoły inni, pochodzący z poza Wrocławia mieszkają w internacie i na jeden – dwa  weekendy wyjeżdżają do domu.

Ciekawe były też informacje jak postęp techniczny i  nowe technologie pomagają im w codziennym życiu – specjalne klawiatury, monitory, programy do czytania tekstów – np. maili, detektor kolorów i inne urządzenia pomocne w codziennym funkcjonowaniu w domu.

Ciekawych informacji udzieli nam też nauczyciele i opiekunowie. Dowiedzieliśmy się, że w szkole jest grupa uczniów aktywnie i z sukcesami uprawiających piłkę nożną, tenis stołowy, pływają, grają również w piłkę toczoną (GoalBall) a nawet jeżdżą na nartach i zajmują wysokie miejsca na różnych zawodach, nawet w Norwegii. Trenuje ich nauczyciel w-f- dr Dariusz Rutkowski. W szkole jest również studio nagrań, w którym utalentowana muzycznie młodzież ćwiczy z panem Leszkiem Kopciem redaktorem Radia Wrocław.

Ponieważ świat odbierają dźwiękami i dotykiem bardzo chętnie przebywaliby w takich miejscach, gdzie jest dużo takich boźców. Niektórzy chętnie pojechaliby do parku, do lasu bo tam śpiewają ptaki, ale też dla niektórych przyjemny jest spokój jaki panuje w lesie. Las to dla nich  bardzo trudne środowisko i potrzebują kogoś kto będzie im towarzyszył. Inni z przyjemnością przebywają w galerii handlowej i lubią gwar jaki tam panuje. Niektórzy nauczyli się trasy i potrafią samodzielnie dojechać do jednej z galerii handlowych.

Na zakończenie ekipa z ORWLP przekazała podarunki dla każdej z uczestniczących szkół - publikacje i filmy. A kilka dni po spotkaniu do szkoły na Kamiennogórskiej dotarła bardzo miła niespodzianka – paczka z całą kolekcją płyt z nagraniami głosów ptaków.

Podsumowanie

Niepełnosprawność nie musi być wyrokiem a tym bardziej nie powinna stać się więzieniem, a problemy dotkniętych nią ludzi spychane na margines społeczeństwa. Nie zawsze się o nich pamięta bo brakuje pieniędzy,  dobrej woli i wyobraźni, by wykorzystać potencjał jaki tkwi w osobach niepełnosprawnych -  między innymi moc zmieniania wrażliwości i szansę na lepsze zrozumienie drugiego człowieka. Mamy nadzieję, że spotkanie to było pierwszym krokiem do lepszego zrozumienia i otwarcia się wobec ich problemów i potrzeb.

18 plistopada 2013 r.  rozpoczęliśmy przełamywanie barier, które utrudniają lub nawet uniemożliwiają nam dobre relacje i naprawdę dobre współżycie. Mamy nadzieję, że będziemy orędownikami tych dobrych relacji i podzielimy się z innymi wiedzą, którą zdobyliśmy. Być może ktoś z obecnych w przyszłości będzie pracował na rzecz społeczności osób niepełnosprawnych, lub z osobami niepełnosprawnymi.

Po spotkaniu uczniowie ZSEA wyrazili chęć spotkania się z kolegami z Kamiennogórskiej w ich szkole, tak po koleżeńsku, pogadania, może wyjścia na spacer. A może wspólny wyjazd do lasu?